Een graphic novel van Art Spiegelman
Als enige graphic novel bekroon met een pulitzer prijs
Spiegelman vertelt in Maus het levensverhaal van zijn vader Vladek die Auschwitz overleefde. Het verhaal overspant de periode van 1933 tot de bevrijding van de kampen en valt uiteen in twee delen. In het eerste deel wordt het onbezorgde leven in het vooroorlogse Polen , waarin de jonge ambitieuze Vladek hoopvol naar de toekomst kijkt bruut verstoord door het groeiende antisemitisme. De bewegingsvrijheid van de Joden wordt alsmaar kleiner, tot ze uiteindelijk in getto’s worden bijeengedreven. In het tweede deel getuigt Vladek over de gruwelen in de kampen. Zoals alle holocaustgetuigenissen overstijgt ook dit verhaal de menselijke verbeeldingskracht. Wanneer je als lezer denkt dat het niet erger kan worden wordt het nog erger.
Spiegelman interviewt zijn vader om het verhaal te kunnen vertellen. Hij brengt die interviews ook in beeld. Hij portretteert Vladek als een veeleisende, gierige, eigengereide oude man. In een veelbetekenende scene kruipt Vladek op het dak van zijn huis om een herstelling te doen, hoewel zijn zoon aangeboden heeft om een klusjesman te betalen. Hij valt er nog liever vanaf dan (andermans) geld uit te geven.
Spiegelman beseft dat zijn vader zo geworden is door zijn ervaring in de kampen. Hij spaart Vladek niet maar vraag zich ergens in het boek luidop af of hij van zijn vader niet een racistisch stereotype van een oude vrekkige Jood maakt in zijn boek. Door de totstandkoming van het boek zo uitgebreid in beeld te brengen zorgt Spiegelman voor een evenwicht.
Over het belang van graphic novels in de klaspraktijk en dat dat een heel eigen medium is met aparte conventies schreef ik hier al eens een kort stukje.
Maus is daarvan een prima voorbeeld. Spiegelman tekent de Joden als muizen, de Polen als varkens en de Duitsers als katten. Dat is een geniale vondst. Spiegelman maakt gebruik van een mogelijkheid die exclusief is voor een beeldverhaal en de beperkingen van een geschreven tekst overstijgt.
Open de haakjes. Ik heb mijn exemplaar van Maus gekocht op de Antwerpse boekenbeurs in de tweede helft van de jaren tachtig. In die tijd was dat een verplichte schooluitstap. Ik heb het stukgelezen. Letterlijk. Blij dat ik er nu eens over mag schrijven. Sluit de haakjes.
Over de holocaust en de impact daarvan op de overlevers zijn bibliotheken vol geschreven en gefilmd. De authenticiteit van het verhaal, maar vooral de unieke beeldende kracht maakt dat Maus thuishoort in het rijtje waarin ook Schindlers list, het dagboek van Anne Frank, het verstoorde leven van Etty Hillesum en La vita e bella prijken.
meer vrolijkheid 